باید منتظر سیل‌ها و خشکسالی‌های بیشتری باشیم

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، مهران زند در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه سیل اخیر را از دو بعد هواشناسی و هیدرولوژیکی می‌توان مورد بررسی قرار داد، گفت: سیل‌های اخیر خصوصا سامانه بارشی که ۲۷ و ۲۸ فروردین امسال در مناطق جنوب و جنوب شرق کشور و منطقه تنگه هرمز رخ داد استان‌هان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، فارس و بوشهر را به شدت درگیر کرد.

وی افزود:بارش های اخیر رقم‌هایی را در میزان بارندگی جابه‌جا کرد؛ به طوری که در ۲۴ ایستگاه هواشناسی بارش بیش از ۱۰۰ میلی‌متر ثبت شد که در ۵۰ سال اخیر بی سابقه بوده است.

بارندگی‌های شدید چندسال اخیر ناشی از تغییراقلیم است

مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تصریح کرد: بارش‌های سنگین و به طور کل سوانح طبیعی با شدت بالا، دوره برگشت طولانی‌تری دارند این میزان بارندگی‌های شدیدی که در چندسال اخیر در کشور رخ داده، ناشی از تغییرات اقلیمی و تبعات آن است.

گرمایش در خاورمیانه بیشتر بوده است

وی با تاکید بر اینکه اینگونه بارش‌ها را می‌توان به تغییر اقلیم نسبت داد، افزود: تغییر اقلیم باعث می‌شود که رخداد پدیده‌های حدی و شدید بیشتر و فراوانی وقوع آنها نیز افزایش یابد. نشانه‌های گرمایش جهانی و وقوع تغییر اقلیم را می‌توان در نقاط مختلف کشور مشاهده کرد. یکی از نشانه‌های مهم گرم‌تر شدن کشور است. میانگین گرمایش جهانی ۱.۱ درجه و در غرب آسیا ۲ درجه سانتیگراد برآورد شده است. در خاورمیانه گرمایش بیشتر بوده و تبعات آن هم بیشتر است. وقتی دما بالا می رود، ظرفیت نگهداشت رطوبت هوا بیشتر می شود، در نتیجه تبخیر بالا می‌رود و حجم بیشتری رطوبت را خواهیم داشت که به دنبال آن بارندگی‌های سیل آسا بیشتر می‌شود.

یک درجه افزایش دما می توان ۷درصد رطوبت را بیشتر کند

زند با اشاره به اینکه به لحاظ هیدرولوژیکی یک درجه افزایش دما می تواند حدود هفت درصد باعث افزایش ظرفیت نگهداشت رطوبت هوا شود، گفت: به طور کلی الگوی‌های زمانی و مکانی بارندگی‌ها در جهان و ایران تغییر کرده و پیش بینی بارش‌ها سخت‌تر شده است. توزیع فصلی بارش مناطق مختلف کشور تغییر کرده و در سال آبی جاری نیز این تغییرات با شدت بیشتری رخ داده؛ به گونه‌ای که پاییز و زمستان در غالب نواحی کشور با کم بارشی شدید مواجه بودیم و در بهار در نواحی زیادی از کشور با بارش‌های بسیار فراتر از معمول مواجه شدیم. اینکه بگوییم مداخلات انسانی در این بخش موثر بوده و ابرها در کشورهای دیگر بارور شده‌اند، منتفی است.

بارش اخیر ارتباطی به بارورسازی ابرها ندارد

مدیرگروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک وآبخیزداری همچنین عنوان کرد: امکان بارورسازی ابرها وجود دارد ولی به شدت محدود و منطقه‌ای است و نمی‌تواند چند استان و کشورهای دیگر را درگیر کند.

این کارشناس آبخیزداری در ادامه گفت: اینکه بگوییم بارورسازی ابرها در امارات باعث بروز چنین سیلی شده، اشتباه است. نقشه‌ها نیز همین را نشان می دهند که یک سیستم قوی در عربستان شکل گرفته، بر روی دریای عرب تقویت شده و بارش‌های شدید و فراتر از معمول رخ‌ داده است. ما باید انتظار رخدادهای دیگری از جمله سرمازدگی، گرما زدگی، گرد و غبار، خشکسالی و حتی سیل‌های بیشتر از گذشته را داشته باشیم.

به گفته وی در حالی که درگیر سیل در جنوب شرق و جنوب کشور هستیم، در استان‌های قزوین، تهران، سمنان، خراسان رضوی، فارس و ۲۰ استان دیگر خشکسالی رخ داده و میزان بارندگی نسبت به بلند مدت کاهشی بوده که وقوع این پدیده های حدی می‌تواند از نتایج تغییر اقلیم باشد.

عضو هیات علمی پژوهشکده آبخیزداری با اشاره به اینکه باید در مناطق مختلف آمادگی حاصل کنیم، گفت: نمی‌توانیم از وقوع پدیده‌های حدی جوی از جمله این بارندگی‌ها شدید جلوگیری کنیم، بلکه باید مواجهه هوشمند با این پدیده‌ها داشته‌ باشیم تا خسارت کمتری وارد شود.

اعتبارات آبخیزداری در کشور کافی نیست

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش در پاسخ به اینکه گفته می‌شود تنها ۲۴ درصد از اراضی مستعد آبخیزداری در کشور تحت عملیات آبخیزداری قرار گرفته‌اند و چرا با وجود اهمیت آبخیزداری برای کشور عدد کمی محقق شده، گفت:اعتبارات آبخیزداری کافی نیست و نمی‌توان در یک بازه زمانی چندساله افزایش قابل توجهی در این مقدار داد. زیرا منابعی که به این بخش تزریق می شود پاسخگوی گستردگی عملیات نیست و از طرفی به منابع دولتی وابسته هستیم.

از سازه‌های بومی غافل شده‌ایم

زند با بیان اینکه از بسیاری از سازه‌های بومی مانند هوشاب و هوتک که توسط مردم محلی احداث می‌شد غافل شده‌ایم، گفت:اگر می خواهیم تاب آوری افزایش یابد باید مردم را به احداث این سازه ها تشویق کنیم. سدسازی و بندسازی اگرچه در مدیریت سیلاب موثر است اما عملیات محلی و بومی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. اگر در این بخش به مردم آموزش داده شود، دولت وارد شود و کمک کند می‌توانیم تا حد زیادی این سیلاب‌ها را کنترل کنیم.

وی ادامه داد: ضمن اینکه عملیات آبخیزداری بسیار گسترده و متنوع است. تقویت پوشش گیاهی، عملیات سازه‌ای، بیولوژیکی و بیومکانیکی می‌تواند بسیار تاثیر گذار باشد.

خیریه‌ها به بخش آبخیزداری کمک کنند

این پژوهشگر حوزه آبخیزداری در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان برای این بخش منابع مالی مستقل تامین کرد که وابستگی‌ها به دولت کاهش یابد؟ افزود: موسسات خیریه می‌تواند در این زمینه موثر باشند. سمن‌ها می توانند در این زمینه ورود کنند. یک فرد خیر شاید نداند عملیات آبخیزداری و احداث سازه‌های آبخیزداری چقدر می‌تواند در نجات جان افراد و تامین آب شرب مردم موثر و حیاتی باشد.

گزارشگر : تحریریه پروژه ایران