هنوز ۶ ماه از استقرار دولت جدید به ریاست‌جمهوری پزشکیان سپری نشده است که موتور استیضاح وزرای کابینه از سوی طیف پایداری در پارلمان، روشن شد. در میان وزرایی که نامشان برای استیضاح مطرح شد، عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، در اولویت قرار گرفت و قرار است جلسه استیضاح او در دوازدهم اسفند ماه برگزار شود. همان‌طور که محمدصالح جوکار، نماینده اصولگرای نزدیک به جبهه پایداری به نامه‌نیوز گفته «از آقای وزیر اقتصاد شروع کردیم و اگر پاسخ نگرفتیم سراغ مسئولان اجرایی دیگر می‌رویم». چنین رویکردی در شرایطی که دولت در وضعیت سخت اقتصادی و تحریم و روی کار آمدن ترامپ، نیازمند ثبات و آرامش برای پیشبرد برنامه‌های خود است، یک جمع ۱۵ نفره بیشترین تلاش را برای زمین زدن برنامه‌های دولت انجام می‌دهند تا نه‌ تنها به عملکرد وزارتخانه‌های دولت جدید آسیب بزنند بلکه با استیضاح همتی، که سکان هدایت وزارتخانه کلیدی اقتصاد را در دست دارد، بازار را در روزهای پایانی سال و دو هفته مانده به عید نوروز به هم بریزند که طبعا می‌تواند نارضایتی ایجاد کند و صدمات جبران‌ناپذیری به اقتصاد کشور وارد سازد.

عبدالناصر همتی، نخستین وزیری است که نامش برای استیضاح مطرح شد. دولت پزشکیان که مدت ‌زمان کوتاهی از آغاز فعالیتش می‌گذرد از همان ابتدا با موجی از تلاش‌های استیضاح از سوی نمایندگان مجلس مواجه شده بود که این امر نشان‌دهنده آغاز یک دوره تازه‌ای از تنش‌های سیاسی برای دولت چهاردهم خواهد بود. در جریان بررسی صلاحیت کابینه پیشنهادی پزشکیان، عبدالناصر همتی، وزیر پیشنهادی اقتصاد، موفق به کسب رای اعتماد از نمایندگان مجلس شد و تنها با کسب ۱۹۲ رای موافق به این سمت دست یافت. با این حال، مدت‌ زمان زیادی سپری نشد که زمزمه‌های استیضاح وی در مجلس به طور جدی و محسوس افزایش یافت و به یکی از موضوعات اصلی محافل سیاسی و رسانه‌ای تبدیل شد.

 

نامه استیضاح با امضای بیش از ۹۰ نفر از نمایندگانی که همسو با جبهه پایداری هستند، اعلام وصول شد اما از میان این ۹۰ نفر ۱۵ نفر هسته سخت استیضاح هستند که عموماً نامشان در بسیاری از موضوعات همچون مخالفت با رفع فیلترینگ، اجرای قانون حجاب و مخالفت با دولت پزشکیان دیده می‌شود. این افراد عبارتند از:

 

۱- امیرحسین ثابتی، نماینده تهران. ثابتی از چهره‌های وابسته به جریان پایداری محسوب می‌شود. او در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۳ عضو ستاد انتخاباتی سعید جلیلی بود و حتی در زمان ثبت‌نام جلیلی برای کاندیداتوری ریاست‌جمهوری در وزارت کشور، وی را همراهی می‌کرد.

 

۲- حمید رسایی است که نیازی به معرفی ندارد. ۳- مرتضی آقاتهرانی، عضو جبهه پایداری است. ۴- مهدی کوچک‌زاده او نیز نامش همیشه در میان مخالفان دولت بوده و هست اکنون خواستار استیضاح همتی است. ۵- قاسم روان‌بخش، عضو شورای مرکزی جبهه پایداری و از نزدیکان محمدتقی مصباح‌یزدی نیز به جمع امضاکنندگان طرح استیضاح پیوسته است. ۶- حسین صمصامی است. صمصامی که برخلاف قوانین و مقررات، همزمان با تصدی ریاست بر دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان کاندیدای انتخابات مجلس شورای اسلامی ثبت‌نام کرد و با کسب تنها ۲ درصد از آرای واجدین شرایط به مجلس راه یافت، پیش از آنکه از ریاست این دانشکده برکنار شود ظاهراً خود اقدام به استعفا کرد. ۷- نصرالله پژمان‌فر، عضو شناخته شده جبهه پایداری نیز ازجمله نمایندگانی است که طرح استیضاح همتی را امضا کرده است. ۸- حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده اصولگرای مجلس که از امضاکنندگان طرح ممنوعیت مذاکره مسئولان و مقامات ایرانی با مقامات آمریکایی بوده است. ۹- امیرحسین بانکی‌پورفرد، نماینده دیگر مجلس که یکی از فعالیت‌های مهم و مورد توجه او، پیگیری مستمر تصویب لایحه «عفاف و حجاب» در مجلس شورای اسلامی بوده است نیز در جمع امضاکنندگان طرح استیضاح وزیر اقتصاد قرار دارد. ۱۰- سمیه رفیعی، نماینده اصولگرا مجلس دوازدهم و فراکسیون زنان مجلس است. او ازجمله نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری است. ۱۱- فاطمه محمدبیگی، نماینده اصولگرای مجلس که در آذرماه سال گذشته ویدئویی از حضور او در دانشگاه منتشر شد که در آن یک دانشجوی دختر انتقادات تندی را علیه او مطرح کرده بود. ۱۲- ابوالقاسم جراره، دیگر نماینده مجلس است که دبیرکل شریان (جریان انشعاب یافته از جبهه پایداری) است. ۱۳- روح‌الله ایزدخواه، چهره نزدیک به طیف پایداری از دیگر امضاکنندگان طرح استیضاح همتی است. ایزدخواه که پیش از این در گفت‌وگو با وب‌سایت جبهه پایداری، طرح مجدد مذاکره با ایالات‌متحده آمریکا را «شارلاتانیسم» سیاسی توصیف کرده بود نیز ازجمله مخالفان جدی دولت پزشکیان به ‌شمار می‌رود. ۱۴- سیدمرتضی محمودی از شبکه راهبردی یاران انقلاب اسلامی (شریان) و نفر ۱۵- میثم ظهوریان، دیگر چهره نزدیک به پایداری نیز در جمع امضاکنندگان استیضاح همتی حضور دارد. ظهوریان که در ابتدای سال جاری در گفت‌وگو با پایگاه خبری نامه‌نیوز از ارائه «نسخه جدید جبهه پایداری برای اداره دولت و مردم» خبر داده بود و گویا از منتقدان رویکرد اقتصادی دولت پزشکیان است.

 

این ۱۵ نفر در واقع می‌خواهند به ‌جای ۸۰ میلیون نفر تصمیم بگیرند. این افراد با صدای بلند خود نیز در تلاش هستند، پروژه وفاق دولت که همگرایی بین مجلس و دولت است، شکست بخورد. نگاهی دقیق‌تر به پیشینه سیاسی و گرایش‌های حزبی این نمایندگان، بار دیگر این نکته آشکار می‌شود که مخالفان دولت پزشکیان همچنان دغدغه‌های سیاسی خود را دنبال می‌کنند و استیضاح وزرا، به‌ویژه در شرایط کنونی، می‌تواند ابزاری برای اعمال فشار سیاسی بر دولت جدید باشد و ثبات و آرامش مورد نیاز را برای پیشبرد برنامه‌های دولت با چالش جدی مواجه کند. این رویکرد، در نهایت، نه‌تنها به نفع دولت و ملت نخواهد بود بلکه می‌تواند تبعات منفی متعددی را برای کشور به همراه داشته باشد.

 

برای ارزیابی یک وزارتخانه زود است

هرچند پس از آنکه نایب‌رئیس مجلس اعلام کرد که جلسه استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی روز یک‌شنبه ۱۲ اسفند برگزار می‌شود. برخی از نمایندگان در واکنش به این خبر استیضاح همتی را زودهنگام توصیف کردند.

 

روح‌الله لک‌علی‌آبادی، نماینده لرستان با اشاره به در جریان افتادن استیضاح وزیر اقتصاد گفت: بهتر بود تا زمان بیشتری به وزیر اقتصاد داده می‌شد. به ‌عنوان فردی که همواره حامی دولت بوده‌ام و موفقیت دولت را موفقیت کل کشور می‌دانم می‌گویم که هنوز متاسفانه به شعار آقای رئیس‌جمهور درباره وفاق و همدلی در مجلس در دولت و در سایر ارگان‌ها نرسیده‌ایم.

 

حمیدرضا گودرزی، نماینده الیگودرز نیز در این رابطه اعلام کرد: اکنون زمان نامناسبی برای استیضاح وزیر اقتصاد است چون در آستانه عید نوروز و ماه مبارک رمضان قرار داریم و عملا استیضاح در این مقطع زمانی باعث ایجاد مشکلات برای کشور می‌شود. جواد هروی، نماینده سابق مجلس هم با اشاره به اعلام وصول استیضاح وزیر اقتصاد در مجلس بیان کرد: مشکلات اقتصادی همیشه از یک عامل و از یک ناحیه برنمی‌خیزد بلکه عوامل متعددی دست‌به‌دست هم داده و موجبات بی‌ثباتی بازار و ناهماهنگی‌های اقتصادی را فراهم می‌کند. اینکه مجلس برای استیضاح یک وزیر چانه‌زنی سیاسی انجام دهد جزو حقوق ذاتی قوه مقننه است اما اینکه آیا این حقوق در جای خود و به درستی استفاده شود، مهم است. مجید نصیرپور، نماینده مردم سراب و یکی از مخالفان جدی استیضاح درباره اینکه آیا استیضاح همتی در شرایط فعلی به نفع کشور است یا نه، می‌گوید: «قبل از هر چیز باید گفت که استیضاح حق مجلس است. صحبت‌های من هم نافی این حق نیست. در وهله بعدی باید گفت که مجلس از ابزارهای نظارتی مختلفی برخوردار است که یکی از آنها استیضاح است. دوستان متقاضی استیضاح برای ارزیابی عملکرد دولت و اظهارنظر راجع به وزیر اقتصاد، قبل از اینکه از سایر ابزارهای نظارتی استفاده کنند، سراغ آخرین ابزار نظارتی (استیضاح) رفته‌اند».

 

بیت‌الله عبداللهی از دیگر نمایندگانی است که با استیضاح همتی مخالف است. او در گفت‌وگو با ایرنا استیضاح وزیر اموراقتصاد و دارایی را سیاسی و جناحی دانست و گفت: برخی از نمایندگان شعار خدمت برای کشور سر می‌دهند اما در عمل رویه نفاق را طی می‌کنند.

 

آینده وفاق چه خواهد شد؟

از همان ابتدای استقرار دولت پزشکیان، طیف پایداری حملات و مخالفت‌های خود را آغاز کردند. این گروه با پافشاری بر لایحه حجاب- که با مداخله شورای امنیت متوقف شد- و مخالفت سرسختانه با FATF رئیس‌جمهور را برای ورود به جنگ تحت فشار قرار دادند. همچنین با مخالفت با اصلاح قانون انتصاب افراد در مشاغل حساس، تلاش کردند تا محمدجواد ظریف را از صحنه خارج و دولت را تضعیف کنند. به راه انداختن زودهنگام استیضاح وزرا نیز بخشی دیگر از تلاش‌های این جریان برای ناکارآمد جلوه دادن دولت پزشکیان است. بعید نیست که اگر استیضاح همتی رای بیاورد، این افراد سراغ دیگر وزرای دولت نروند. این هجمه‌ها، آشکارا مغایر با شعار وفاق ملی است که پزشکیان بر آن تاکید داشته و همچنان پایبند است. این پایبندی به وفاق تا حدی پیش رفته که برخی منتقدان، او را به دلیل استفاده از نیروهای جریان رقیب در مناصب دولتی و تلاش برای مذاکره منطقی با پایداری‌ها در مجلس مورد انتقاد قرار داده‌اند.

 

رئیس‌جمهور چهاردهم تلاش دارد تا با همان شخصیت و رفتاری که در کارزار انتخابات ظاهر شد به گفت‌وگو بپردازد: شفافیت و صداقت بدون منازعات سیاسی. با این حال بارها تحلیلگران به او این هشدار را داده بودند که تداوم راهبرد آشتی سیاسی پزشکیان نیازمند فرهنگ‌سازی و شکل‌گیری یک گفتمان سیاسی نوین است. این فرهنگ و گفتمان باید بر مبانی فکری مشخص و حل مسائل و چالش‌های کشور استوار باشد، نه صرفاً شعاری.

 

پزشکیان چه پیش از کسب آرای پیروزی و چه در مناظره‌ها و برنامه‌های تبلیغاتی بر پایان دادن به منازعات سیاسی تاکید کرده است. او همچنان بر ضرورت پایان دادن به اختلافات داخلی تاکید دارد و معتقد است شرایط کنونی کشور، گروه‌های سیاسی را ملزم به کنار گذاشتن اختلافات و همکاری برای عبور از مشکلات می‌کند. این پافشاری بر وفاق ملی تا جایی پیش رفته که حتی شاهد به ‌کارگیری برخی از دولتمردان دولت پیشین در دولت فعلی هستیم.

 

این درحالی است که منتقدان مسعود پزشکیان پس از رای اعتماد یکدست مجلس دوازدهم به وزرای پیشنهادی او، حملات خود را تشدید کردند. قاسم روان‌بخش، نماینده پایداری در مجلس در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر، مدعی شد که برخی معتقدند، فتنه‌گران نیز باید در وفاق ملی نقش داشته باشند. او با تاکید بر ضرورت تعریف درست وفاق ملی در نظام جمهوری اسلامی اظهار کرد که وفاق ملی باید شامل کسانی باشد که مرز خود را با دشمنان مشخص کرده و مواضع شفافی علیه آمریکا و رژیم صهیونیستی داشته باشند.

 

به هر صورت این نخستین بار نیست که جمعی از پایداری‌ها به انتقاد از وزرای پزشکیان می‌پردازند. پیش از این نیز محمود نبویان رئیس‌جمهور را دروغگو خوانده و ادعا کرده بود که پزشکیان برخلاف واقعیت از رضایت رهبری از تمامی وزرا سخن گفته است. او همچنین وزرای پیشنهادی را به حضور در فتنه ۸۸ و نهادینه کردن فتنه زن زندگی آزادی متهم کرده بود. امیرحسین ثابتی، نماینده فعلی مجلس و مجری سابق صداوسیما نیز در روز رای‌گیری تلاش کرد تا نمایندگان را از رای مثبت به وزرای پزشکیان منصرف کند. لذا به نظر می‌رسد با وجود تلاش رئیس‌جمهور دولت چهاردهم برای تداوم راهبرد آشتی سیاسی و ایجاد گفتمان جدید، او به تدریج در دام تاکتیک‌های جریان رقیب گرفتار شده است. این جریان، با تعیین حدود و تحمیل خواسته‌ها، وزرای دولت- که مورد تایید قوه مقننه قرار گرفته‌اند- را با چالش‌های جدی مواجه کرده و رویکردی سازنده در پیش نگرفته است.